Karpacz Górny

---

Położenie

Opisując Karpacz Górny, można zauważyć, że jest to część Karpacza zlokalizowana w malowniczym rejonie otoczonym przez Karkonoski Park Narodowy. Wschodnią granicę tego obszaru wyznacza ulica Świerkowa i jej dalsze ciągi, które prowadzą aż do granicy parku. Ze strony południowej i zachodniej również mamy do czynienia z granicą Karkonoskiego Parku Narodowego. Z kolei na północy teren ogranicza nieoznakowana ścieżka, która łączy ulice Rybacką oraz Świętokrzyską i przebiega wzdłuż otwartych terenów usytuowanych na południowym zboczu Husyckiej Góry.

Geograficznie Karpacz Górny znajduje się w najbardziej północnej części Karkonoszy, granicząc z Świerkowcem po stronie zachodniej. Po wschodniej strony można natknąć się na szczyty, takie jak Saneczkowa oraz Husycka Górka. Natomiast na północy góruje szczyt Czoło, a z południowej strony ujrzymy dolinę Łomnicy, która wyznacza granicę tego obszaru.

Karpacz Górny to także najwyżej położona część Karpacza. Jej południową granicą płynie rzeka Łomnica, a w północnej części znajduje się Dziki Potok.

Warto również zwrócić uwagę na średnie wartości meteo w tym regionie: ciśnienie atmosferyczne wynosi 913,6 hPa, osiągając najwyższy poziom we wrześniu – 916,8 hPa, natomiast najniższe wartości występują w marcu – 910,4 hPa. Temperatura powietrza oscyluje wokół +4,5 °C. W rocznym ujęciu opady wynoszą 1 233 mm, a wilgotność względna sięga 84%. Dodatkowo, stopień zachmurzenia wynosi 6,7/10, gdzie dni pogodnych odnotowuje się średnio 31,9, a dni pochmurnych – 139,7. Dni z opadami przekraczającymi 1,0 mm/dobę to 144,5, przy czym dni burzowych występuje 23,3.

Historia

Historia osady sięga roku 1635, kiedy to na górskich terenach Schaffgotschów osiedliło się 20 rodzin, które uciekły z Czech z powodów religijnych. Wkrótce po tym, na podobnych zasadach, powstały inne miejscowości w regionie, takie jak Przesieka (1618), Karpacz (1623), Borowice (1644), Zachełmie (1650), Jagniątków (1678) oraz Budniki. Te wioski miały swe korzenie w protestantyzmie, co wpływało na ich historię aż do 1945 roku.

Osada z oformowaniem się wzdłuż istniejącego już w średniowieczu szlaku, który znany był jako Śląska Droga (zdaniem historyków, jego początki datują się na XII wiek), łączyła Śląsk z Czechami. Z tego miejsca wyruszano ku Śnieżce, gdzie znajduje się kaplica św. Wawrzyńca. W XVIII wieku Karpacz wraz z takimi miejscowościami jak Borowice, Wilcza Poręba i Budniki, stanowił część tzw. Gebirgsbauden – zbiorowej gminy górskiej, która została utworzona 15 (lub 17) listopada 1735, będąc własnością Schaffgotschów z Cieplic. Centrum życia wsi skupiało się wokół karczmy sądowej, mieszczącej się obecnie w gościnnym domu „Morskie Oko”.

Drugim ważnym punktem zabudowy były okolice obecnej pętli autobusowej Karpacz Górny. Znajdowały się tam liczne budy pasterskie, leśniczówka oraz gospoda „Brotbaude”, powstała w 1668 roku, która dziś funkcjonuje jako ośrodek wypoczynkowy „Stokrotka”. W 1747 roku miejscowość liczyła 66 gospodarstw domowych, a od 1782 dzieci mogły uczęszczać do szkoły. Karpacz Górny obejmował wtedy dużą część Karkonoszy oraz Pogórza Karkonoskiego, w tym Mały Staw oraz Wielki Staw, Polanę i Grabowiec. Młyn, wzmiankowany w 1736 roku, został zniszczony przez powódź w 1844 roku i nie doczekał się odbudowy.

W 1782 roku wieś zamieszkiwało około 50 osób, a liczba ta wzrosła do 732 w roku 1825 i 906 w 1933 roku. Kluczowym momentem dla wsi okazało się wzniesienie drewnianego kościoła, sprowadzonego z Norwegii z inicjatywy króla Prus Fryderyka Wilhelma IV oraz hrabiny von Reden, poświęconego 28 lipca 1844 roku. Powstanie świątyni Wang przyczyniło się do rozwoju turystyki, co z kolei spowodowało, że istniejące od XVII wieku budy pasterskie przestały wystarczać do obsługi licznie napływających gości – wg szacunków, latem 1913 roku było ich ponad 7 tysięcy. W związku z tym, w 1869 roku, w pobliżu kościoła Wang zbudowano 23-pokojowy hotel, a w następnych latach pojawiały się następne obiekty, takie jak Hotel Germania i Villa Austria, obecnie znana jako Leśny Zamek (1890), oraz Sanssouci.

Rozwój infrastruktury był widoczny również w postaci utworzenia 3-metrowej szerokości drogi z Karpacza, która w 1900 roku została przedłużona w kierunku Sosnówki i Borowic. Powstał także tor bobslejowy (1909) oraz skocznia narciarska Graf Friedrich o punkcie K-30 (1912 lub 1920). Miejscowość łączyła się ze stacją w Karpaczu za pomocą omnibusów; zaplanowane przedłużenie linii kolejowej Riesengebirgsbahn z Mysłakowic do Karpacza przez Karpacz Górny nie zostało zrealizowane z powodu wybuchu I wojny światowej.

Na 1 lipca 1952 roku Bierutowice były jedną z 7 gromad tworzących gminę Karpacz. W tym czasie wzniesiono tzw. Młyn Miłości, który w 2012 roku przeszedł renowację, w efekcie której powstała replika młyna wodnego. Natomiast wcześniejszy obiekt w postaci wiatraka przeniesiono na teren posesji przy ul. Karkonoskiej 33, a obok umieszczono makietę starego obserwatorium na Śnieżce.

W wyniku zmian administracyjnych, jesienią 1954 roku Bierutowice i Karpacz stworzyły gromadę Karpacz. Dnia 13 listopada 1954 roku, gromadę Karpacz zniesiono po pięciu tygodniach, nadając jej status osiedla, co oznaczało, że Bierutowice stały się częścią Karpacza. Z kolei 31 grudnia 1959 roku osiedle Karpacz uzyskało status miasta, co czyniło Bierutowice obszarem miejskim.

Nazwa

Niemiecka nazwa tej osady brzmiała Brückenberg. Istnieje tłumaczenie tej nazwy na język polski jako Mostowa Góra lub osada na Mostowej Górze. Warto zaznaczyć, że taka nazwa była używana bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej, obok innej, obowiązującej wówczas nazwy Korczakowo, upamiętniającej dzieci osierocone w wyniku konfliktu, które przebywały w Karpaczu.

19 maja 1946 roku władze ustaliły urzędowo polską nazwę Bierutowice. Ta nazwa pochodziła od Bolesława Bieruta – pierwszego przywódcy Polski Ludowej oraz prezydenta RP w latach 1944–1952, z przerwą w roku 1947.

Od 1989 roku, a jak podają niektóre źródła, od 1991 roku, w powszechnym użyciu dla tej części miasta Karpacza znajduje się nazwa Karpacz Górny. Jednakże do 2018 roku nie była ona formalnie przyjęta, co wywoływało protesty wśród środowisk krajoznawczych, w tym np. prof. K. Mazurskiego.

W 2007 roku Rada Miejska w Karpaczu postanowiła przeprowadzić konsultacje dotyczące projektu zmiany nazwy urzędowej tej części miasta z Bierutowice na Karpacz Górny. Z powodu formalnych przeszkód, uchwała ta nie została wdrożona do 2016 roku. Jak zauważa przewodnicząca Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, prof. Barbara Czopek-Kopciuch, władze miasta zgłaszały w 2011 roku chęć zmiany nazwy, ale nie złożono formalnego wniosku w tej sprawie.

Konsultacje dotyczące zmiany nazwy przeprowadzono dopiero w grudniu 2016 roku. Udział w tych konsultacjach wzięło jedynie 30 osób z 642 uprawnionych do głosowania, z czego 26 opowiedziało się za zmianą obowiązującej nazwy.

Ostatecznie, 1 stycznia 2018 roku, urzędowo zmieniono nazwę Bierutowice na Karpacz Górny.

Zabytki

Karpacz Górny jest skarbnicą historycznych zabytków, których układ architektoniczny i znaczenie kulturowe przyciągają wielu zwiedzających. W szczególności na uwagę zasługuje zespół kościoła „Wang”, który znalazł swoje miejsce na wojewódzkiej liście zabytków. W jego skład wchodzi kilka istotnych elementów historycznych.

W skład zespołu kościoła „Wang” wchodzi:

• kościół ewangelicki, który jest drewnianą budowlą w norweskim stylu, datowanym na początek XIII wieku, przeniesionym na obecne miejsce w latach 1842–1845,
• cmentarz otoczony murem oporowym, który również ma swoje unikalne znaczenie,
• pastorówka z 1842 roku, dochodząca do obecnego układu świątyni.

Te obiekty świadczą o bogatej historii regionu oraz o wpływach skandynawskich, które były obecne na tych terenach. Warto odwiedzić Karpacz Górny, aby na własne oczy przekonać się o ich wyjątkowej wartości.

Stacja meteorologiczna

W okresie powojennym na wysokości 860 m n.p.m. zlokalizowano stację meteorologiczną, która miała istotne znaczenie dla badań klimatycznych w regionie.

Warto zaznaczyć, że w latach 1891–1930 stacja meteorologiczna mieściła się w innej lokalizacji, blisko świątyni Wang, na wysokości 872 m n.p.m., a jej współrzędne geograficzne to 50°47′N 15°44′E (50,783333 15,733333).

---

Oceń: Karpacz Górny

---